Phát triển phương tiện giao thông vận tải thân thiện với môi trường

Thực hiện Luật Giao thông đường bộ, Luật Bảo vệ môi trường, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật người khuyết tật thì chính sách phát triển phương tiện giao thông văn minh, tiện nghi, ít phát thải, thân thiện với môi trường đã được quan tâm và đưa vào chiến lược phát triển ngành giao thông vận tải đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; các loại hình vận tải và phương tiện giao thông thân thiện với môi trường được quan tâm theo hướng:

1. Đổi mới tổ chức khai thác vận tải tối ưu, cải thiện giao thông đô thị

  Đây là chủ đề rất quan trọng, việc phát triển vận tải từng bước hiện đại với chi phí hợp lý, an toàn, giảm thiểu tác động môi trường và tiết kiệm năng lượng; cần sớm ứng dụng công nghệ vận tải tiên tiến, đặc biệt là vận tải đa phương thức; nhanh chóng đổi mới phương tiện vận tải có hiệu suất khai thác sử dụng cao, tiết kiệm nhiên liệu, hạn chế ô nhiễm môi trường. Chú trọng hoàn thiện hệ thống dịch vụ vận tải đối ngoại, trước hết là vận tải hàng không, đường sắt nhằm tăng cường khả năng giao lưu và tạo điều kiện đẩy nhanh quá trình hội nhập quốc tế, phục vụ tích cực cho sự phát triển kinh tế, an sinh xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh và bảo vệ môi trường.

Trước hết, cần nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải khách công cộng trong nội đô và khu vực liền kề; nghiên cứu, khảo sát, lựa chọn phương tiện vận tải khách công cộng phù hợp đặc thù của từng tỉnh, thành phố với tiêu chí thân thiện với môi trường, đáp ứng tiện nghi và bảo đảm yêu cầu của người tham gia giao thông; rà soát, tổ chức mạng vận tải khách công cộng hợp lý, tạo điều kiện đi lại thuận tiện cho nhân dân; kết hợp với việc sử dụng loại phương tiện vận tải bằng xe buýt có hàm lượng phát thải tối thiểu thì chúng ta sẽ cải thiện đáng kể chất lượng không khí của khu vực trọng điểm trong đô thị, nhất là với Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh; đồng thời cần tạo lập thói quen đi bộ, đi xe đạp trong khu đô thị đối với người tham gia giao thông cự ly ngắn.

Tổ chức quản lý giao thông đô thị một cách khoa học, sử dụng công nghệ và các trang thiết bị hiện đại; phát triển hệ thống giao thông thông minh (ITS) nhằm  bảo đảm giao thông thông suốt, an toàn và bảo vệ môi trường. Nâng cấp, mở rộng hai trung tâm điều khiển giao thông của Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh và đầu tư các trung tâm tương tự ở các đô thị khác khi có nhu cầu.

2. Sử dụng phương tiện giao thông thân thiện với môi trường trong chiến lược phát triển giao thông vận tải

Phát triển vận tải chất lượng cao với chi phí hợp lý, an toàn, hạn chế ô nhiễm môi trường và tiết kiệm năng lượng; ứng dụng phương thức vận tải tiên tiến, đặc biệt là vận tải đa phương thức và logistics; Nhanh chóng phát triển phương thức vận tải nhanh, khối lượng lớn (vận tải bánh sắt, tàu biển…)

Tại các đô thị lớn, trước mắt là Thủ đô Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh cần đẩy mạnh vận tải khách công cộng; ưu tiên phát triển vận tải khách số lượng lớn, đường sắt đô thị; chú trọng sử dụng vận tải công cộng là chính, đảm bảo hiện đại, an toàn, tiện lợi; phát triển hệ thống giao thông tĩnh và giao thông tiếp cận cho người khuyết tật; kiểm soát sự gia tăng phương tiện vận tải cá nhân; giải quyết ùn tắc giao thông và bảo đảm trật tự an toàn giao thông đô thị.

Sử dụng phương tiện ít phát thải, tiết kiệm nhiên liệu; Áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông vận tải;  Sử dụng nhiên liệu sạch: khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG), khí tự nhiên nén (CNG); Ứng dụng năng lượng thay thế cho phương tiện giao thông vận tải: phương tiện sử dụng điện, Hyđrô, xăng sinh học(E5, E10), diesel sinh học(B5…).

Ứng dụng các sản phẩm tiên tiến của nền Công nghiệp môi trường nhằm giảm thiểu tối đa những tác động tiêu cực tới môi trương nướn, không khí, đất..

Có thể thấy rõ là, những năm gần đây số lượng ô tô, xe máy tham gia giao thông tại các thành phố tăng lên nhanh chóng, đặc biệt là mô tô xe máy; loại phương tiện này có “ưu điểm” rất linh hoạt, tiện dụng cho từng người, từng gia đình song cũng là nguyên nhân cơ bản gây ùn tắc giao thông và tai nạn giao thông. Theo số liệu khảo sát của các chuyên  gia kinh tế kỹ thuật về giao thông vận tải: nếu tính cho một cung chặng vận chuyển như nhau, một hành khách đi bằng phương tiện xe buýt thì lượng nhiên liệu cần phải chi phí chỉ bằng 1/3 người đi xe máy. Nếu tính về diện tích choán chỗ khi di chuyển trên đường phố thì mô tô, xe máy và ô tô con chiếm tổng diện tích rất lớn, rất “lãng phí”. Đây cũng là nguyên nhân gây ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm, đồng thời cũng là nguồn phát thải cao gây ô nhiễm không khí trong đô thị; và như vậy, một giải pháp tình thế  để hạn chế các nhược điểm của phương tiện cá nhân trong đô thị thì chúng ta phải tổ chức giao thông hợp lý hơn, các lực lượng chức năng gồm cảnh sát giao thông, thanh tra giao thông và chính quyền địa phương sẽ phải vất vả hơn để phân luồng, phân làn bố trí tổ chức giao thông linh hoạt với từng địa điểm và thời gian cụ thể nhằm đáp ứng nhu cầu đi lại thuận tiện của người tham gia giao thông trong đô thị.

Cần sớm phát triển phương tiện vận tải khối lượng lớn như: vận tải bánh sắt, hệ thống xe buýt đô thị thân thiện với môi trường. Trước mắt nghiên cứu áp dụng xe buýt sử dụng LPG hoặc CNG trong nội đô để giảm thiểu ô nhiễm không khí đô thị, đồng thời có biện pháp thích hợp kiểm soát sự gia tăng phương tiện vận tải cá nhân nhằm giải quyết ùn tắc giao thông và bảo đảm an toàn giao thông đô thị. Một số tuyến tàu điện ngầm tại Thành phố Hồ Chí Minh cũng đang  khẩn trương chuẩn bị, triển khai dự án khả thi đồng thời với việc hoàn thiện tuyến vành đai III, vành đai IV của Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và kết nối với khu vực liền kề, qua đó sẽ tạo nên sự thông thoáng cao về giao thông của vùng, khu vực.

Việc đẩy mạnh phát triển vận tải hành khách công cộng, đặc biệt là vận tải khối lượng lớn nhằm hạn chế sự phát triển phương tiện cá nhân, giảm ùn tắc giao thông, giải quyết vấn đề giao thông đô thị còn có tác dụng nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm thiểu được nồng độ khí thải của phương tiện cơ giới và nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường trong đô thị .

3. Quản lý chất lượng phương tiện giao thông vận tải thông qua áp dụng tiêu chuẩn khí thải bảo đảm sự phát triển bền vững với môi trường

            Hoạt động của phương tiện giao thông cơ giới hiện nay sử dụng nhiên liệu hóa thạch là chủ yếu(xăng,Diesel) mà sau khi bị đốt cháy sẽ là nguồn cơ bản gây ô nhiễm môi trường, gây ô nhiễm thứ cấp, khí nhà kính với các thành phần: điôxít cácbon (CO₂), mônôxít cácbon (CO), chì (Pb), benzen, tôluen, xylen, bụi lơ lửng (TSP), bụi hạt (PM₁₀, PM_2,5), hydrô cácbon (HC), điôxít lưu huỳnh (SO₂), các ôxít nitơ (NO, NO₂), ôzôn, mêtan...; Đây là lý do chính mà chúng ta phải từng bước kiểm soát được lượng phát thải của các phương tiện cơ giới.

   Ngày 10/10/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ nhằm thúc đẩy phát triển phương tiện ít phát thải. Qua 03 năm triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, hoạt động kiểm tra áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, trước hết là ô tô đã dần đi vào nền nếp, góp phần kiểm soát phát thải chất gây ô nhiễm không khí.

Thời gian tới, ngành giao thông vận tải sẽ tiếp tục thực hiện việc kiểm soát khí thải đối với các loại xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các thành phố theo Quyết định số 909/QĐ-TTg ngày 17/6/2010 của Thủ tướng Chính phủ và nghiên cứu xây dựng lộ trình phù hợp để đưa vào áp dụng các mức tiêu chuẩn khí thải cao hơn (mức Euro 3, 4, 5) cho phương tiện giao thông cơ giới đường bộ.

Tăng cường công tác Bảo dưỡng kỹ thuật cho phương tiện đang sử dụng; lắp bộ lọc khí thải(Catalist) cho ô tô, xe máy để khí thải đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu Euro3…..

4. Phát triển phương tiện giao thông vận tải thân thiện môi trường thông qua ứng dụng nhiên liệu sạch, nhiên liệu thay thế

Thực tế chứng minh, nhiên liệu là yếu tố cơ bản có ảnh hưởng lớn đến lượng phát thải của phương tiện giao thông cơ giới. Chính vì vậy việc phát triển và ứng dụng nhiên liệu sạch, nhiên liệu thay thế cũng là một định hướng trong phát triển phương tiện giao thông vận tải thân thiện với môi trường.

Ngày 20/11/2007, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 177/2007/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển nhiên liệu sinh học đến năm 2015 tầm nhìn đến năm 2020, với các mục tiêu là phát triển nhiên liệu sinh học, một dạng năng lượng mới, tái tạo được để thay thế một phần nhiên liệu hóa thạch truyền thống, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng và bảo vệ môi trường. Theo kế hoạch,  cả nước sẽ có 5 nhà máy sản xuất xăng sinh học đi vào hoạt động với tổng công suất 365.000 tấn/năm đủ để pha chế 7,3 triệu tấn xăng E5.

Bên cạnh đó, một số dự án thí điểm sử dụng khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG), khí tự nhiên nén (CNG) đã được triển khai và mang lại hiệu quả như: ứng dụng bộ chuyển đổi xăng sang LPG đã được sử dụng khá rộng rãi trên xe taxi ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh; thử nghiệm CNG cho xe buýt đô thị, xe taxi ở thành phố Hồ Chí Minh.

5. Ứng dụng công nghệ tiên tiến, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong trong giao thông vận tải

Thực hiện Luật Giao thông đường bộ,  Luật Bảo vệ môi trường và Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả ngành Giao thông vận tải đã tăng cường công  tác kiểm tra chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với các loại phương tiện cơ giới đường bộ. Về nguyên lý, nồng độ các thành phần khí thải phản ánh chất lượng kỹ thuật của động cơ đốt trong. Việc kiểm tra khí thải cơ giới tại các Trung tâm đăng kiểm xe đã hạn chế được phần lớn phương tiện có độ phát thải cao; điều đó đồng nghĩa với việc chủ phương tiện phải bảo dưỡng, chăm sóc động cơ bảo đảm chất lượng kỹ thuật, duy trì đúng suất tiêu hao nhiên liệu theo quy định của nhà chế tạo. Đặc biệt sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 23/2004/NĐ-CP ngày 13/01/2004 về quy định niên hạn sử dụng đối với ôtô tải và ôtô chở người các xe ôtô thế hệ cũ, lạc hậu, điều kiện an toàn kỹ thuật thấp, có mức tiêu thụ nhiên liệu cao đã dần được thay thế bằng các loại phương tiện vận tải đời mới có suất tiêu hao nhiên liệu thấp; việc sử dụng nhiên liệu tiết kiệm hơn trong giao thông vận tải đã góp phần thực hiện tốt chương trình mục tiêu quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Để cải thiện chất lượng không khí trong các đô thị, mới đây Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố. Đề án này có ý nghĩa quan trọng với các tỉnh, thành phố; việc kiểm soát khí thải xe cơ giới trên địa bàn cần thực hiện từng bước, có trọng tâm, trọng điểm, tập trung trước tiên vào các khu vực ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Cần huy động các nguồn lực cần thiết, khuyến khích và huy động sự tham gia của các thành phần kinh tế, sự hỗ trợ của các tổ chức, cá nhân để triển khai thực hiện nhằm kiểm soát cho được tình trạng ô nhiễm không khí trong độ thị, đặc biệt khu đông dân cư sinh sống.

Một vấn đề rất đáng quan tâm là tạo lập ý thức chăm sóc, bảo dưỡng xe của chủ phương tiện để bảo đảm tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường; mặt khác cần nêu cao trách nhiệm của các hãng sản xuất xe, thiết lập mạng lưới các trạm bảo hành, bảo dưỡng xe cơ giới, kể cả với xe mô tô, xe gắn máy cho người dân; cuối cùng, các cơ quan quản lý, kiểm tra tình trạng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường phải hướng dẫn, giám sát, kiểm việc chấp hành pháp luật về giao thông và bảo vệ môi trường của người tham gia giao thông.

Tại các nước đang sử dụng nhiều xe máy, ô tô; để giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực của khí thải do động cơ đốt trong sinh ra, người ta đã lắp bộ xử lý khí thải (Catalyst); giải pháp này mang tính chủ động, cưỡng bức để cải thiện chất lượng không khí cho các đô thị của Việt Nam; đặc biệt là tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các đô thị có mật độ cao các loại mô tô, xe máy, ô tô tham gia giao thông.

Thời gian qua, ngành Giao thông vận tải ngoài việc phổ biến, tuyên truyền còn khuyến khích các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trong ngành đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. Một số kết quả đáng khích lệ là: Ứng dụng Logictic trong hoạt động vận tải; ứng dụng cabin điện tử trong đào tạo lái xe, phương pháp đào tạo lái xe sinh thái; nghiên cứu, ứng dụng thiết bị tự động điều chỉnh công suất nhằm tiết kiệm năng lượng trong vận tải đường sắt, hàng hải, đường thủy nội địa; nghiên cứu đề xuất các giải pháp đẩy mạnh vận tải hành khách công cộng tại các thành phố. Cần tiếp thu trình độ công nghệ tiên tiến của thế giới, khuyến khích sử dụng động cơ hybrid nhằm tiết kiệm nhiên liệu và giảm lượng phát thải ra môi trường.

Phát triển phương tiện giao thông vận tải thân thiện với môi trường ở Thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các đô thị có mật độ phương tiện tham gia giao thông cao

Hà Nội là Thủ đô của cả nước; là trung tâm chính trị, hành chính quốc gia, trung tâm giao lưu quốc tế và cũng là đầu mối giao thông lớn, quan trọng. Từ đây, qua mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, đường hàng không, đường thuỷ nội địa đều kết nối với các tỉnh, thành phố và các trung tâm hành chính, kinh tế của nước ta. Trong những năm gần đây chính quyền thành phố đã quan tâm phát triển mạng lưới xe buýt nội đô cả về tuyến và số lượng phương tiện, đưa vào khai thác tuyến vận chuyển khách du lịch bằng ô tô điện trong khu vực phố cổ và triển khai xây dựng một số sự án đường sắt đô thị; đó là bước khởi đầu tốt đẹp, làm tiền đề cho một hệ thống giao thông đô thị bền vững về môi trường.

Quy hoạch phát triển giao thông vận tải thủ đô Hà Nội đến năm 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã cụ thể hóa chủ trương phát triển phương tiện giao thông thân thiện với môi trường Thủ đô Hà Nội, trong đó: tập trung phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng, nâng tỷ lệ đảm nhận của vận tải khách công cộng tại thời điểm năm 2020 lên khoảng 35% ¸ 45% của tổng nhu cầu đi lại trên toàn thành phố; phấn đấu giảm tỷ lệ đảm nhận của xe máy xuống còn 30%; quản lý chặt chẽ chất lượng của các loại phương tiện giao thông cơ giới, khuyến khích phát triển các loại phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu tiết kiệm, ít gây ô nhiễm.

Vừa qua, ngành Đường sắt Việt Nam đã có những đổi mới đột phá trong việc giảm thiểu phát thải ra môi trường. Đến 30.6.2015 có thể nói: toàn tuyến đường sắt Bắc Nam đã chấm dứt xả thải chất thải sinh hoạt; các toa xe khách đã được lắp thiết bị vệ sinh tự hoại, chất thải đã được thu gom xử lý đạt yêu cầu bảo vệ môi trường. Tổng công ty đường sắt Việt nam đã chủ động phối hợp với Liên danh Petech-Chodai-Kisojiban lắp đặt thành công thiết bị này; có thể nói đây là minh chứng điển hình cho việc ứng dụng sản phẩm tiên tiến của Công nghiệp môi trường trong hoạt động Giao thông Vận tải. Qua thành công của ngành Đường sắt có thể tiến tới áp dụng cho tàu thủy trên các tuyến đường thủy nội địa, ô tô buýt đường dài  v.v…Qua đó sẽ cải thiện đáng kể mức độ phát thải gây ô nhiễm môi trường.    

Nhu cầu có một hệ thống giao thông vận tải văn minh, thuận tiện, an toàn với chi phí thấp nhất luôn là mong muốn của các quốc gia và để đạt được điều này cần tính đến các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng. Tuy nhiên, việc bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả năng lượng trong giao thông vận tải còn phụ thuộc rất lớn vào điều kiện kinh tế, tập quán, thói quen của người tham gia giao thông. Một tập quán đi bộ trong cộng đồng dân cư cũng có ý nghĩa quan trọng, vừa cải thiện mật độ giao thông, vừa tiết kiệm nhiên liệu và không gây ô nhiễm môi trường. Để có được tập quán đó thì việc phát triển hệ thống vận tải công cộng, quy hoạch điểm đỗ, hoàn thiện mạng lưới đường đô thị, đường nội bộ tạo thuận lợi cho người đi bộ có vai trò rất quyết định. Chúng ta mong muốn ngày càng có nhiều những con đường Xanh, an toàn, sạch đẹp; những tuyến phố văn minh, thanh bình trong các đô thị thì càng cần có sự nỗ lực vượt bậc, sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ của các ngành, các địa phương, đặc biệt là sự ủng hộ của cộng đồng dân cư trên địa bàn.

Năm tuyến đường sắt đô thị tại Thủ đô Hà Nội đã và sẽ được khẩn trương triển khai, đó là các tuyến: Nhổn-Ga Hà Nội; Ngọc Hồi-Yên Viên-Như Quỳnh; Nội Bài-Trung tâm thành phố-Thượng Đình; Đông Anh-Sài Đồng-Vĩnh Tuy-Thanh Xuân-Từ Liêm-Thượng Cát-Mê Linh; Nam Hồ Tây-Ngọc Khánh-Láng-Hoà Lạc. Mới đây, ngày 25.09. 2010 tại Hà Nội đã khởi công tuyến đường sắt đô thị đầu tiên, đến năm 2015 sẽ được đưa vào hoạt động, đáp ứng sự trông đợi hàng ngày của nhân dân  và Thủ đô của chúng ta sẽ lại có thêm một loại hình phương tiện giao thông công cộng hiện đại, tiện nghi, an toàn, thân thiện với môi trường.

Hệ thống giao thông vận tải của chúng ta đang được củng cố, hoàn thiện, phát triển; diện mạo đô thị ngày càng khang trang; giao thông vận tải của Thủ đô ngàn năm văn hiến với mục tiêu phát triển bền vững sẽ có những bước tiến vượt bậc nhằm hướng tới một hệ thống giao thông đô thị văn minh, hiện đại, an toàn và thân thiện với môi trường, đủ năng lực đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân.

Để thực hiện được mục tiêu đó, ngoài sự nỗ lực cố gắng của các cơ quan chức năng, chúng ta cần đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để nhân dân ủng hộ, cùng tham gia thực hiện vì môi trường trong sạch, đẹp của Thủ đô Hà Nội, các đô thị và vì nền môi trương xanh của Tổ quốc Việt Nam.

Nhân dịp kỷ niệm 5 năm thành lập Hiệp hội Công nghiệp môi trường Việt Nam, tôi xin trao đổi một vài ý kiến xung quanh chủ đề ứng dụng các sản phẩm mới của nền công nghiệp môi trường để phát triển phương tiện giao thông vận tải thân thiện với môi trường.

Xin chúc quý bạn đọc sức khoẻ, hạnh phúc, thành công và chung tay vì sự nghiệp phát triển của ngành Công nghiệp môi trường và sự phát triển nền Giao thông Vận tải bền vững, thân thiện với môi truờng./.

(xem toàn bộ tài liệu tại đây)

TS. Chu Mạnh Hùng -Vụ trưởng Vụ Môi trường Bộ GTVT