Ô nhiễm gây bởi nước rỉ rác phát sinh do hình thức chôn lấp tập trung đang là vấn đề thời sự, nhất là trong điều kiện rác thải chưa được phân loại tại nguồn như ở nước ta. Trước thực tế đó, nhóm nghiên cứu thuộc Viện KH&CN Môi trường (ĐH Bách Khoa Hà Nội) và Viện Công nghệ sinh học (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) đã phát triển thành công quy trình công nghệ thích ứng để xử lý nước rỉ rác.

Vấn đề thời sự

Hiện nay, lượng rác thải phát sinh, thải ra môi trường ngày một tăng nhanh về số lượng. Xử lý chất thải đô thị bằng phương pháp chôn lấp vẫn là hình thức phổ biến được áp dụng ở nước ta bởi ưu điểm chi phí thấp so với các phương pháp xử lý khác như đốt, hóa rắn…Tuy nhiên, kéo theo đó là vấn đề ô nhiễm môi trường do bãi chôn lấp không hợp vệ sinh, không đạt tiêu chuẩn gây ra nhiều bất cập làm ảnh hưởng tới môi trường xung quanh và cuộc sống con người.

Đặc biệt, hầu hết nước rỉ rác tại bãi chôn lấp đều phát thải trực tiếp vào môi trường, khuếch tán mầm bệnh gây tác động xấu đến môi trường và sức khỏe con người. Và ô nhiễm gây bởi nước rỉ rác từ các bãi chôn lấp tập trung trở thành vấn đề nóng hàng chục năm nay.

Đây là một trong những thách thức cần giải quyết triệt để nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường do chôn lấp rác. Trong những năm qua, một số công nghệ xử lý nước rỉ rác đã được nghiên cứu và ứng dụng như kết hợp nước rỉ rác với nước thải sinh hoạt, quay vòng nước rỉ rác, xử lý hóa lý hay xử lý bằng các hố sinh học…Nhưng tất cả các biện pháp này đều không mang lại hiệu quả khả quan trong thực tế.

Bên cạnh đó, tới nay đã có nhiều công nghệ xử lý nước rỉ rác đắt tiền được nhập khẩu vào Việt Nam, tuy nhiên đều chưa triển khai được hoặc phải ngừng hoạt động do công nghệ không phù hợp với đặc tính nước rỉ rác ở nước ta: rác thải không được phân loại tại nguồn. Chính vì vậy, việc tìm kiếm  một công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường, phù hợp với điều kiện Việt Nam, có khả năng đầu tư và chi phí xử lý hợp lý là rất cần thiết.

Công nghệ xử lý “3 trong 1”

Trước thực tế đó, PGS.Đặng Xuân Hiển cùng các cộng sự tại Viện KH&CN Môi trường, Trường ĐHBK Hà Nội và các nhà khoa học Viện Công nghệ sinh học, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã nghiên cứu quy trình công nghệ tập trung vào giải pháp để xử lý thành công thành phần trong nước rỉ rác. Sau thời gian từ 2011 – 2015, nhóm đã phát triển được quy trình công nghệ mới tích hợp “3 trong 1” (BK-IPBIWE): hóa lý – sinh học – sinh thái phù hợp với đặc tính và điều kiện nước rỉ rác tại các bãi chôn lấp tập trung ở Việt Nam.

PGS.Đặng Xuân Hiển cho biết: Điểm đặc biệt của quy trình là áp dụng công nghệ sinh thái dựa trên bãi lọc trồng cây kiến tạo không ngập nước. Các bãi lọc trồng cây dạng này cho phép giảm diện tích bãi lọc tối đa, hạn chế mùi, tránh được muỗi sinh ra trên bề mặt bãi, côn trùng và các sinh vật có hại khác…Đây là dạng bãi lọc phù hợp với điều kiện nóng ẩm và đất đai hạn chế của các bãi chôn lấp rác ở nước ta; thực vật được tuyển chọn là cỏ Voi rất thích hợp khi trồng trong môi trường của nước rỉ rác.

Vẫn theo PGS.Đặng Xuân Hiển, công nghệ này cho phép xử lý hiệu quả các chất ô nhiễm, an toàn với môi trường sinh thái, tiết kiệm năng lượng cũng như diện tích đất sử dụng; đồng thời tiết kiệm chi phí đầu tư, hóa chất, nhân lực và chi phí vận hành; phù hợp với điều kiện bãi chôn lấp rác tập trung tại Việt Nam.

“Sau một năm chạy thử, hệ thống bước đầu cho thấy kết quả khả quan, mở ra khả năng nhân rộng, ứng dụng cho các bãi chôn lấp rác ở những quy mô khác nhau từ bãi chôn lấp rác tập trung của các thành phố lớn cho đến cấp huyện, bãi rác của các cụm dân cư tập trung; hệ thống xử lý nước thải của các khu tái chế, xử lý chất nguy hại…”, PGS.Đặng Xuân Hiển khẳng định.

Giải pháp công nghệ xử lý nước rỉ rác cũng được kiểm định hiệu quả thực tiễn trên mô hình thử nghiệm hiện trường thực công suất 30m3/ngày tại bãi rác Kiêu Kị (Gia Lâm, Hà Nội). Đại diện BQL các Dự án đầu tư xây dựng taì nguyên môi trường Hà Nội (Sở TN&MT Hà Nội) cho biết: Trạm xử lý nước rác tập trung ở khu xử lý chất thải Kiêu Kị được đầu tư góp phần xử lý triệt để khả năng ô nhiễm do nước rỉ rác. Hệ thống quy trình xử lý nước rỉ rác “3 trong 1” đã chạy thử và đang trong quá  trình nghiệm thu, sẽ góp phần giảm thiểu ô nhiễm do nước rác phát sinh ở đây.

Hi vọng rằng, quy trình công nghệ sinh thái xử lý nước rỉ rác sớm được nghiệm thu, chuyển giao và nhân rộng trong thực tiễn.

Tuyết Chinh

Theo Báo TN&MT