Định hướng nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác bảo vệ môi trường ngành Công Thương trong giai đoạn tới

Ngành Công Thương đã có những đóng góp to lớn vào công cuộc phát triển kinh tế của đất nước. Bên cạnh đó, các hoạt động sản xuất công nghiệp và thương mại cũng phát sinh nhiều vấn đề về môi trường cần được quan tâm giải quyết.

Trong những năm qua, ngành Công Thương đã nỗ lực trong việc xử lý các vấn đề về ô nhiễm môi trường, các “điểm nóng” về môi trường và từng bước kiểm soát các nguồn thải. Tuy nhiên, trình độ công nghệ, thiết bị của nhiều lĩnh vực công nghiệp được đầu tư qua nhiều giai đoạn còn lạc hậu, cũ và chiếm tỷ lệ cao trong các ngành công nghiệp, cùng với đó là hệ thống pháp luật và chính sách về bảo vệ môi trường còn nhiều điểm chưa đồng bộ, chưa phù hợp với thực tiễn và thiếu ổn định cũng là những vướng mắc cần giải quyết.

Việc nhận diện, xác định các thách thức, vấn đề về môi trường, cũng như thống kê, kiểm soát các nguồn thải từ các hoạt động công nghiệp (như điện mặt trời, điện gió, điện rác, từ trường, bức xạ, chất thải điện tử,...) và thương mại (dịch chuyển các loại công nghệ cũ, lạc hậu, nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất...) trong giai đoạn tới là hết sức cần thiết nhằm giúp cơ quan quản lý Nhà nước có các giải pháp cụ thể, tránh bị động trong công tác bảo vệ môi trường và ứng phó với các sự cố môi trường.

Thực hiện Quyết định số 598/QĐ-TTg ngày 25 tháng 5 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch cơ cấu lại ngành công nghiệp giai đoạn 2018 - 2020, xét đến năm 2025, trong đó giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Kế hoạch bảo vệ môi trường ngành Công Thương giai đoạn 2018 - 2025. Ngày 08/9/2020, Bộ Công Thương đã trình Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1375/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch bảo vệ môi trường (BVMT) ngành Công Thương giai đoạn 2020 - 2025. Theo đó, đến năm 2025, ngành Công Thương hướng đến mục tiêu cụ thể:

- Hoàn thiện và ban hành các quy định pháp luật, hướng dẫn kỹ thuật về quản lý khí thải, chất thải rắn và nước thải theo hướng tái chế, tái sử dụng chất thải, sử dụng hiệu quả các loại tài nguyên và bảo vệ môi trường phù hợp với thực tiễn trong một số loại hình sản xuất công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường(1) và một số hoạt động thương mại(2).

- 70% - 90% nguồn thải trong các lĩnh vực công nghiệp trọng điểm được đánh giá, kiểm kê, hoàn thiện cơ sở dữ liệu và ban hành chính sách, quy định kiểm soát.

- 80% tổng lượng tro, xỉ, thạch cao phát sinh từ các nhà máy điện, nhà máy hóa chất, phân bón được tái chế, tái sử dụng và xử lý làm nguyên liệu sản xuất, vật liệu xây dựng, san lấp,... đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.

- 100% các doanh nghiệp ngành Công Thương được tập huấn và phổ biến pháp luật về bảo vệ môi trường.

- Đẩy mạnh sử dụng túi nilon thân thiện với môi trường tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt, tiến tới thay thế túi nilon khó phân hủy.

- Xác định nguy cơ và đề xuất các chính sách bảo vệ môi trường đối với các dự án năng lượng (như điện từ rác thải, điện gió, điện mặt trời) và một số lĩnh vực khác theo kế hoạch tái cơ cấu ngành công nghiệp.

Để triển khai Quyết định 1375/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương đã có kế hoạch hành động hướng đến 04 nhóm giải pháp chính, tập trung thực hiện trong giai đoạn tới:

Một là, hoàn thiện hệ thống pháp luật, thể chế quản lý, tăng cường năng lực thực thi pháp luật về bảo vệ môi trường ngành Công Thương, với 6 nhiệm vụ giải pháp tập trung vào rà soát, nghiên cứu và đề xuất xây dựng hoặc sửa đổi các chính sách, quy định pháp luật, hướng dẫn kỹ thuật về bảo vệ môi trường, kiểm soát nguồn thải, tái chế, tái sử dụng chất thải; chính sách thương mại phù hợp với các cam kết quốc tế, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường trong hoạt động nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất các loại phế liệu, xuất khẩu chất thải; quản lý cơ sở dữ liệu môi trường ngành Công Thương.

Hai là, phòng ngừa, kiểm soát, xử lý và loại bỏ các nguồn gây ô nhiễm môi trường, với 7 nhiệm vụ giải pháp về tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường trong ngành Công Thương; Đánh giá hiện trạng công nghệ sản xuất, nguồn phát thải, rủi ro môi trường của các ngành công nghiệp trọng điểm; Kiểm kê, đánh giá việc sử dụng các hợp chất POP trong công nghiệp, kiểm kê phát thải các hợp chất UPOP từ một số ngành công nghiệp; Đẩy mạnh quản lý, xử lý, tái chế, tái sử dụng tro xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón, xỉ thép trong sản xuất thép và chất thải công nghiệp khác; Quản lý an toàn bãi thải, cải tạo phục hồi môi trường, xử lý chất thải, an toàn đập thải của hồ chứa quặng đuôi trong khai thác và chế biến khoáng sản; Xây dựng và triển khai thí điểm các mô hình hạn chế rác thải nhựa, túi nilon khó phân hủy từ các hoạt động công nghiệp, trung tâm thương mại, siêu thị, chợ; Thực hiện đánh giá vòng đời và áp dụng thí điểm mô hình thu gom, tái chế, tái sử dụng đối với một số sản phẩm, hàng hóa tiêu dùng thông dụng; Tiếp tục triển khai thực hiện đề án phát triển ngành công nghiệp môi trường theo Quyết định số 192/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển ngành công nghiệp môi trường Việt Nam đến năm 2025 và tổ chức thực hiện Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm quốc gia phát triển ngành công nghiệp môi trường đến năm 2025.

Ba là, đào tạo nhân lực, tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật, nâng cao ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường, với 4 nhiệm vụ giải pháp tập trung vào tăng cường hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại; tăng cường năng lực giám sát thực thi pháp luật; Tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về bảo vệ môi trường ngành Công Thương thông qua các ấn phẩm truyền thông, các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức các lớp tập huấn; Tuyên dương, khen thưởng các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường ngành Công Thương; Xây dựng và ban hành Sổ tay hướng dẫn quản lý môi trường các lĩnh vực sản xuất công nghiệp.

Bốn là, thúc đẩy thí điểm các mô hình công nghiệp xanh trong các ngành công nghiệp với 2 nhóm nhiệm vụ giải pháp hướng tới là xây dựng mô hình sản xuất và tiêu thụ bền vững các sản phẩm nhựa thân thiện với môi trường, gắn với phát triển ngành công nghiệp môi trường và xây dựng tiêu chí và thúc đẩy việc xây dựng các khu công nghiệp, cụm công nghiệp tiểu thủ công nghiệp, làng nghề theo hướng sinh thái, thân thiện với môi trường.

Kế hoạch bảo vệ môi trường ngành Công Thương được xây dựng nhằm đưa ra lộ trình và các ưu tiên thực hiện trong công tác bảo vệ môi trường của ngành, tập trung vào các nội dung: Hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường ngành Công Thương; ngăn ngừa, kiểm soát các nguồn thải, hạn chế các rủi ro, sự cố môi trường; xử lý các vấn đề môi trường cấp bách trong hoạt động sản xuất công nghiệp và thương mại; nhận diện các vấn đề môi trường trong giai đoạn tới và phòng ngừa, ứng phó các sự cố môi trường nhằm thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững, bám sát các: mục tiêu phát triển bền vững và các mục tiêu, nhiệm vụ thực hiện tái cơ cấu ngành công nghiệp theo Quyết định số 598/QĐ-TTg ngày 25 tháng 5 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ.

Theo MOIT